Obesitas: ben je meer vatbaar voor ziektes?

Obesitas en het immuunsysteem: een eerlijke blik op de feiten

Een veelgehoorde uitspraak is dat intensivecarebedden vooral worden bezet door obese patiënten. Wanneer een hoogleraar dit publiekelijk noemt, kan dat — onbewust — leiden tot stigmatisering. Terwijl zulke gegevens bedoeld zijn voor wetenschappelijke inzichten, niet om groepen mensen maatschappelijk te veroordelen. Om dit goed te begrijpen, is het belangrijk om te weten hoe ons immuunsysteem werkt.

Wat is het immuunsysteem?

Het immuunsysteem beschermt het lichaam tegen schadelijke indringers zoals virussen en bacteriën. Je bloed bestaat uit rode en witte bloedcellen. De rode bloedcellen vervoeren zuurstof, terwijl de witte bloedcellen indringers herkennen en onschadelijk maken. Je bloed is rood omdat de rode bloedcellen in de meerderheid zijn.

Waar zit het immuunsysteem?

Het immuunsysteem zit verspreid door het hele lichaam, maar is geconcentreerd rond de milt en de lymfeklieren. Deze kleine immuuncellen worden geactiveerd wanneer het lichaam een bedreiging detecteert. Daarbij komen pro-inflammatoire cytokinen vrij: stofjes die een ontstekingsreactie op gang brengen. Ze worden in balans gehouden door anti-inflammatoire cytokinen, die de reactie weer afremmen. Samen houden ze het lichaam gezond en in evenwicht.

Lymfeklieren

De lymfeklieren (of -knopen) bevinden zich op verschillende plekken in je lichaam:

• De nek
• De oksels
• De liezen
• Langs de luchtpijp
• Bij de longen
• Bij de darmen
• Achter in de buikholte

Het lymfatisch stelsel zorgt via het lymfevocht voor de afvoer van afvalstoffen, ziekteverwekkers en dode cellen die door witte bloedcellen zijn opgeruimd. Bij een infectie kunnen de lymfeklieren opzwellen — een teken dat ze actief bezig zijn met afweer.

Milt

De milt is minder bekend, maar heeft belangrijke functies. Ook zonder milt kun je leven, maar je bent dan gevoeliger voor infecties. De milt bestaat uit twee delen:

• Rode pulpa: bevat veel bloedvaten
• Witte pulpa: rijk aan witte bloedcellen

Belangrijke functies van de milt:

• Verwijderen van oude of beschadigde rode bloedcellen
• Verwijderen van vreemde stoffen in het bloed
• Vermenigvuldiging van stamcellen bij bloedstress
• Productie van antilichamen en afweerstoffen
• Opslag van bloedplaatjes en andere bloedbestanddelen

Je kunt de milt zien als een controlepost waar het bloed wordt gefilterd op ongewenste indringers.

Wanneer werkt het immuunsysteem niet goed?

Het immuunsysteem functioneert niet altijd perfect. Bij auto-immuunziekten herkent het lichaam eigen cellen als vijanden en valt ze aan. Voorbeelden hiervan zijn:

• Reumatoïde artritis
• Dermatomyositis
• SLE (lupus)
• Auto-immuun hepatitis
• Interstitiële pneumonie
• Auto-immuun hemolytische anemie
• Neuropathie

Ontstekingswaarden en het immuunsysteem

Bij een infectie maakt het immuunsysteem pro-inflammatoire cytokinen aan. Dit is een normale reactie die helpt om indringers te bestrijden. Maar als deze ontstekingswaarden langdurig verhoogd blijven, spreken we van laaggradige inflammatie — een milde, chronische ontstekingsreactie.

Laaggradige inflammatie en obesitas

Laaggradige ontstekingen komen vaak voor bij obesitas, depressie en chronische pijn. Bij obesitas produceren vetcellen continu ontstekingsstofjes. Hierdoor kan het lichaam overactief reageren op virussen, wat de ernst van ziekten zoals COVID-19 kan vergroten.

Een persoon met obesitas heeft dus niet meer kans om besmet te raken, maar wél een grotere kans op een ernstiger verloop van de ziekte.

Gezonde versus ongezonde obesitas

Niet iedereen met obesitas heeft dezelfde ontstekingsreacties. Onderzoek toont aan dat “ongezonde” obese personen 2 tot 4 keer meer ontstekingsactiviteit hebben dan mensen met een zogenoemde “metabool gezonde obesitas”.

Metabool gezond betekent dat iemand hooguit één of twee kenmerken van het metabool syndroom heeft. De vijf belangrijkste risicofactoren zijn:

• Hoge bloeddruk
• Hoge triglyceriden
• Lage HDL (“goede”) cholesterol
• Hoge bloedsuiker
• Grote buikomvang

Beweging, voeding en een actieve leefstijl spelen een grote rol in het beperken van deze risico’s.

Stigmatisering door verkeerde interpretatie van cijfers

Stigmatiseren betekent dat een persoon of groep een negatief label krijgt opgeplakt. Dat gebeurt nu vaak onterecht bij mensen met obesitas. De cijfers van IC-opnames zijn bedoeld voor wetenschappelijk onderzoek, niet om morele oordelen te vellen.

Wees voorzichtig met uitspraken over een doelgroep die al veel negatieve reacties krijgt vanuit de maatschappij. Stimuleer mensen liever positief en bied hulp in plaats van oordeel.

Wat vind jij van deze maatschappelijke discussie? Deel je mening op Facebook of mail ons via info@body2coach.nl.

Neem contact met ons op

Bronnen

1. Nederlandse Vereniging voor Immunologie (2012). Je wonderbaarlijke immuunsysteem. Wiley Blackwell.
2. Gezondheidsplein.nl – “Lymfestelsel”, geraadpleegd 8-4-2020.
3. Gezondheidsplein.nl – “Milt”, geraadpleegd 8-4-2020.
4. Radboudumc.nl – “Wat zijn auto-immuunziekten?”, geraadpleegd 8-4-2020.
5. Dantzer, R. et al. (2008). From inflammation to sickness and depression. Nature Reviews – Neuroscience.
6. Wellen, K.E. & Hotamisligil, G.S. (2003). Obesity-induced inflammatory changes in adipose tissue. J Clin Invest, 112:1785–8.
7. Dantzer, R. (2012). Depression and inflammation: an intricate relationship. Biol Psychiatry, 71:4–5.
8. Parkitny, L. et al. (2013). Inflammation in complex regional pain syndrome. Neurology, 80:106–17.
9. Minihane, A.M. et al. (2015). Low-grade inflammation, diet composition and health. British Journal of Nutrition.
10. Smith, G.I., Mittendorfer, B. & Klein, S. (2019). Metabolically healthy obesity: facts and fantasies. The Journal of Clinical Investigation.